Fonolojik Bozukluk

Fonolojik bozukluk, çocuğun konuşma seslerini doğru üretebilmesine rağmen, bu sesleri dilin kurallarına uygun biçimde kullanamaması sonucu ortaya çıkan bir konuşma bozukluğudur. Yani sorun, sesin fiziksel üretiminden çok seslerin zihinsel olarak düzenlenmesi ve anlamlı kelimelere yerleştirilmesi aşamasındadır. Bu nedenle çocuk bazı sesleri sistematik biçimde değiştirir veya atlar.

Örneğin "kalem" yerine "talem", "araba" yerine "ababa" diyebilir.

Fonolojik Bozukluk Neden Oluşur?

Fonolojik bozuklukların kesin nedeni her zaman tam olarak bilinmemekle birlikte, genellikle şu etkenlerle ilişkilidir:

• Dil gelişiminde gecikme
• Ailede konuşma bozukluğu öyküsü
• İşitsel ayrım zorlukları (benzer sesleri ayırt etmede güçlük)
• Çevresel faktörler (dilsel uyarana az maruz kalma)
• Nörolojik veya bilişsel gelişim farklılıkları

Bazı durumlarda, artikülasyon bozukluğu ile birlikte de görülebilir.

Fonolojik Bozukluk Belirtileri Nelerdir?

Fonolojik bozukluk yaşayan çocuklarda aşağıdaki özellikler görülebilir:

• Sesleri doğru çıkarabilir, ancak yanlış yerde kullanır
• Belirli bir ses örüntüsü sürekli tekrar eder (örneğin tüm /k/ seslerini /t/ ile değiştirir)
• Hece atlamaları veya sadeleştirmeler olur (örneğin "balon" yerine "ban")
• Yaşına uygun olmayan ses hataları devam eder
• Konuşma anlaşılabilirliği düşüktür, özellikle yabancılar tarafından zor anlaşılır

Fonolojik Süreçler Nelerdir?

Fonolojik bozukluklarda çocuk, dili basitleştirmek için bazı tipik "ses kalıplarını" (fonolojik süreçleri) kullanır. Bu süreçler genellikle küçük yaşta normaldir, fakat uzun süre devam ederse fonolojik bozukluk olarak kabul edilir.

Sık görülen süreçlerden bazıları:

• Önleştirme: "kapı" yerine "tapı"
• Son sessizi atma: "kitap" yerine "kita"
• Ünsüz yumuşatma: "köpek" yerine "töpek"
• Hece düşürme: "balon" yerine "ban"
• Basitleştirme: "tren" yerine "ten"

Fonolojik Bozukluk ile Artikülasyon Bozukluğu Arasındaki Fark

• Artikülasyon bozukluğu sesin fiziksel üretiminde (örneğin dil, dudak, çene hareketi) yaşanan zorluktur
• Fonolojik bozukluk ise seslerin dil sistemi içinde yanlış kullanılmasına dayanır
• Örneğin: Artikülasyon bozukluğunda çocuk "r" sesini çıkaramaz
• Fonolojik bozuklukta çocuk "r" sesini çıkarabilir ama kelimelerde doğru yerde kullanmaz

Fonolojik Bozukluk Terapisi Nasıl Yapılır?

1. Dil ve Konuşma Terapisi

Terapi, bireyin kullandığı yanlış ses örüntülerine göre planlanır. Terapide şu yöntemler kullanılır:

• Ses farkındalığı ve ayırt etme çalışmaları
• Doğru sesin model alınarak öğretilmesi
• Fonolojik süreçlerin fark ettirilmesi ve düzeltilmesi
• Oyun temelli, görsel ve işitsel destekli etkinlikler
• Genelleme çalışmaları: doğru sesin farklı kelime ve cümlelerde kullanılması

2. Aile Katılımı

• Aile, terapide öğrenilen stratejileri günlük yaşama dahil etmelidir
• Çocuğun konuşmasını sabırla dinleyin
• Doğru modeli sunun ama düzeltici değil, destekleyici olun
• Oyunlar, kitaplar ve tekerlemelerle ses farkındalığını güçlendirin

Fonolojik Bozuklukla Yaşamak

Fonolojik bozukluk, erken fark edildiğinde terapiyle tamamen düzeltilebilen bir konuşma bozukluğudur. Çocuğun dil sistemini yeniden yapılandırmak zaman alabilir, ancak düzenli terapi ve aile desteğiyle konuşma akıcı, anlaşılır ve yaşına uygun hale gelir.

Unutmayın; her çocuk kendi hızında gelişir. Önemli olan, doğru destekle bu süreci sabırla ilerletmektir.